EK-VI Biyosidal Ürün Dosyalarının Değerlendirilmesi İçin Ortak Prensipler

Yönetmelik EK-VI doğrultusunda toksikolojik ve ekotoksikolojik test verileri (test verilerine ait kaynaklar) ve bu veriler doğrultusunda hazırlanan risk değerlendirme raporlarını kapsar (insan sağlığı risk değerlendirmesi, hayvan sağlığı risk değerlendirmesi, çevre üzerine etkileri risk değerlendirmesi). Lore Danışmanlık, EK VI ve biyosidal ruhsat dosyasının hazırlanmasında hizmet vermektedir.

Genel prensipler

13. Bir biyosidal ürüne ruhsat alma başvurusunu desteklemek üzere sunulan veriler, bütünlük ve genel bilimsel değerleri açısından Bakanlık tarafından incelenir. Verilerin kabulünden sonra, Bakanlık, bunları biyosidal ürünün önerilen kullanımı üzerinde bir risk değerlendirmesi yürüterek kullanır.    

14. Biyosidal üründe bulunan etkin madde için risk değerlendirmesi her zaman uygulanır. Biyosidal üründe ilave olarak, herhangi bir ilgili madde bulunduğu takdirde, söz konusu maddelerin her biri için risk değerlendirmesi uygulanır. Risk değerlendirmesi gerek biyosidal ürünün kendisi gerekse onunla birlikte işlem gören malzemelerle ilgili her türlü üretim ve yok etme sorunu dâhil olmak üzere, önerilen normal kullanımla birlikte, gerçekleşebilecek en kötü olasılığı kapsar.    

15. Her etkin madde ve biyosidal üründeki özel olarak kaygı duyulan maddelerin her biri için risk değerlendirmesi, tehlike tanımlamasını ve mümkün olan durumlarda, uygun hiçbir olumsuz etkinin görülmediği düzeyin (NOAEL) saptanmasını zorunlu kılar. Ayrıca, uygun hâllerde, doz (konsantrasyon) – tepki (etki) değerlendirmesi, ve maruz kalma değerlendirmesi ve riskin nitelendirilmesini de kapsar.      

16. Her etkin madde ve kaygı duyulan madde için etkisiz seviye konsantrasyonlarına maruz kalma karşılaştırmalarından elde edilecek sonuçlar, biyosidal ürünün genel risk değerlendirmesine entegre edilir. Kantitatif sonuçların elde edilemediği durumlarda, kalitatif değerlendirmelerin sonuçları benzer şekilde entegre edilir.   

17. Risk değerlendirmesinde;

a) İnsan ve hayvanlarda oluşan riskler,

b) Çevre üzerindeki riskler,

c) Biyosidal ürünün gerek önerilen normal kullanımı gerekse gerçekleşebilecek en kötü olasılık sırasında insanları, hayvanları ve çevreyi korumak için gereken önlemler

belirlenir.

18. Belirli durumlarda, risk değerlendirilmesi sonlandırılmadan önce ilave verilerin gerekliliği sonucuna varılabilir. Talep edilen söz konusu ilave verilerin, risk değerlendirmesinin tamamlanması için gerekli olan en az seviyede olması gerekir.

İnsanlar üzerindeki etkileri

19. Risk değerlendirmesinde, biyosidal ürünün kullanımından ve halkın maruz kalmasından kaynaklanan aşağıdaki potansiyel etkiler dikkate alınır.

20. Bu Ekte geçen etkiler, etkin madde ve mevcut her türlü kaygı verici maddenin özelliklerinden kaynaklanır. Bunlar:

— akut ve kronik toksisite,

— tahriş,

— korozivite (aşındırıcılık),

— ilaç alerjisi,

— tekrarlanan dozaj toksisitesi,

— mutajenlik,

— kanserojenlik,

— üreme toksisitesi,

— nörotoksisite,

— etkin madde ve kaygı uyandıran maddenin diğer her türlü belirgin özelliği,

— fiziko-kimyasal özelliklerine bağlı diğer etkiler.

21. Bu Ekte geçen popülasyon:

— profesyonel kullanıcılar,

— profesyonel olmayan kullanıcılar,

— çevre aracılığı ile dolaylı olarak maruz kalan insanlardır.

22. Tehlike tanımlaması, biyosidal üründe bulunan etkin maddeler ve her türlü kaygı uyandıran maddenin özelliklerine ve potansiyel olumsuz etkilerine yönlendirilir. Biyosidal ürünün söz konusu sonuçları, 20 numaralı paragrafın gerekliliklerine uygun olarak sınıflandırıldığı takdirde, doz (konsantrasyon) – tepki (etki) değerlendirmesi, maruz kalma değerlendirmesi ve risk nitelendirmesi gerekir.

23. 22 numaralı paragrafta belirtilen durumlarda, biyosidal üründe bulunan etkin madde veya kaygı uyandıran maddenin belirgin potansiyel etkileri ile ilgili tehlikeleri tanımlamak üzere testler uygulanmış ancak sonuçlar biyosidal ürünün sınıflandırılmasına yol açmamışsa, söz konusu etkiye bağlı olan risk nitelendirmesi, olumsuz çevre etkileri veya kabul edilemez tortular gibi kaygı duyulmasını gerektiren başkaca sebepler olmadığı takdirde gerekli değildir. 

24. Bakanlık, biyosidal üründe bulunan etkin madde veya kaygı uyandıran maddenin doz (konsantrasyon) – tepki (etki) değerlendirmesini yürütürken,  26 ila 29 numaralı  paragraflardaki hükümleri uygular.

25. Tekrarlanan dozaj ve üreme toksisitelerinde bütün etkin madde veya kaygı uyandıran maddelerin, doz tepki ilişkileri değerlendirilir ve mümkün olan durumlarda, hiçbir olumsuz etkinin görülmediği düzey (NOAEL) tanımlanır. NOAEL’in tanımlanması mümkün olmadığı takdirde, en düşük gözlenen olumsuz etki seviyesi (LOAEL) tanımlanır.    

26. Akut toksisite, korozivite ve tahriş için, bu Yönetmelik gerekliliklerine uygun olarak yürütülen testlere dayanarak NOAEL veya LOAEL her zaman hesaplanamayabilir. Akut toksisite için, LD50 (medyan letal doz) veya LC50 (medyan letal konsantrasyon) değeri, veya, sabit dozaj yöntemi uygulandığında, ayırım yapıcı dozaj türetilir. Diğer etkiler için, etkin madde veya kaygı uyandıran maddenin ürünün kullanımı sırasında söz konusu etkilere sebep olan doğal kapasitesi bulunup bulunmadığının belirlenmesi yeterlidir.  

27. Mutajenlik ve kanserojenlik için, etkin madde veya kaygı uyandıran maddenin ürünün kullanımı sırasında söz konusu etkilere sebep olan doğal kapasitesi bulunup bulunmadığının belirlenmesi yeterlidir. Ancak, etkin madde veya kaygı uyandıran maddenin non-genotoksik kanserojen olarak tanımlanmış olduğu gösterilirse, 26 numaralı paragrafta belirtilen şekilde N(L)OAEL tanımlanması uygun olur.

28. Deri ve solunum ilaç alerjisi hakkında verilen maddeye hâlihazırda ilaç alerjisi bulunan konumda, olumsuz etkilerin ortaya çıkmadığı muhtemel dozaj/konsantrasyon seviyesi üzerinde ortak bir kanı oluşmadığından, etkin madde veya kaygı uyandıran maddenin ürünün kullanımı sırasında söz konusu etkilere sebep olan doğal kapasitesi bulunup bulunmadığının belirlenmesi yeterlidir.

29. İnsan maruz kalma gözlemlerinden elde edilen toksisite verileri mevcut olduğunda risk değerlendirmeleri yürütülürken söz konusu verilere özel önem verilir.

30. Maruz kalma değerlendirmesi, biyosidal ürüne maruz kalan veya maruz kalması makul olarak öngörülen her insan popülasyonu (profesyonel kullanıcılar, profesyonel olmayan kullanıcılar ve çevre aracılığıyla dolaylı olarak maruz kalan insanlar) için yapılır. Bu değerlendirmenin amacı, biyosidal ürünün kullanımı sırasında popülasyonun maruz kaldığı veya kalabileceği her etkin madde veya kaygı uyandıran madde için kantitatif veya kalitatif dozaj/konsantrasyon tahmini yapmaktır.  

31. Maruz kalma değerlendirmesinin, bu Yönetmelikle uyumlu olarak verilen teknik dosyadaki bilgilere ve mevcut ve ilgili her türlü bilgiye dayanması gerekir.    

Uygun olan hâllerde:

— yeterli seviyede ölçülen maruz kalma verisi,

— ürünün pazarlanış şekli,

— biyosidal ürünün tipi,

— uygulama yöntemi ve uygulama oranı,

— ürünün fiziko-kimyasal özellikleri,

— muhtemel maruz kalma ve potansiyel emilme yolları,

— maruz kalma sıklığı ve süresi,

— söz konusu bilginin mevcut olduğu belirgin maruz kalmış popülasyon türü ve büyüklüğüne

önem verilir.

32. Yeterli seviyede ölçümlenmiş karakteristik veriler bulunduğunda, maruz kalma değerlendirilmeleri yapılırken bu verilere önem verilir. Maruz kalma seviyelerinin tahmininde ölçümleme yöntemleri kullanıldığında, yeterli modeller uygulanır.

Bu modeller:

— ile ilgili olan tüm süreçler için, gerçekçi parametre ve varsayımları dikkate alarak mümkün olan en iyi tahmin yapılır,

— muhtemel belirsizlik unsurlarını dikkate alan analizlere tabidir,

— modelin kullanımı ile ilgili koşullar altında yürütülen ölçümlemelerle güvenilir şekilde doğrulanır,

— kullanım alanındaki koşullarla ilintili olmak zorundadır.  

Maddelerin analog kullanımı ve maruz kalma yolları veya analog özellikleri ile ilgili izlenen veriler de göz önüne alınır. 

33. 20 numaralı paragrafta belirlenen her türlü etki için bir NOAEL veya LOAEL’in tanımlanmış olduğu durumda, risk nitelendirmesi, NOAEL veya LOAEL’in, popülasyonun maruz kalacağı dozaj/konsantrasyon değerlendirmesi ile karşılaştırılmasını zorunlu kılar. NOAEL veya LOAEL’in saptanamadığı durumda, kalitatif karşılaştırma yapılır.  

Hayvanlar üzerindeki etkiler

34. İnsanlar üzerindeki etkileri ele alan bölümde tanımlanan ilgili prensipleri uygulamak suretiyle Bakanlık, biyosidal üründen ötürü hayvanlar için ortaya çıkan riskleri dikkate alır.

Çevre üzerindeki etkiler

35. Risk değerlendirmede, hava, toprak ve tortu dâhil su üç çevresel bölüm ve biyosidal ürünün kullanımını takip eden biyotadan kaynaklanan her türlü olumsuz etkiyi dikkate alınır.      

36. Tehlike tanımlamasının, biyosidal üründe bulunan etkin maddeler ve her türlü kaygı uyandıran maddenin özelliklerine ve potansiyel olumsuz etkilerine yönlendirilmesi gerekir. Biyosidal ürünün söz konusu sonuçları, bu Yönetmelik gerekliliklerine uygun olarak sınıflandırıldığı takdirde, doz (konsantrasyon) – tepki (etki) değerlendirmesi, maruz kalma değerlendirmesi ve risk nitelendirmesi gereklidir.

37. Biyosidal üründe bulunan etkin madde veya kaygı uyandıran maddenin belirgin potansiyel etkileri ile ilgili tehlikeleri tanımlamak üzere uygun testler yürütülmüş ancak sonuçlar biyosidal ürünün sınıflandırılmasına yol açmamışsa, söz konusu etkiye bağlı olan risk nitelendirmesi, kaygı duyulmasını gerektiren başkaca sebepler olmadığı takdirde,  gerekli olmayacaktır. Söz konusu sebepler, biyosidal üründe bulunan etkin maddenin veya kaygı uyandıran maddenin özelliklerinden ve etkilerinden ve özellikle:

— biyo birikim potansiyeli ile ilgili göstergeler,

— direnç özellikleri,

— toksisite formu / ekotoksisite testindeki zaman eğrisi,

— mutajen olarak sınıflandırma gibi toksisite araştırmalarına dayanan diğer olumsuz etkilerin göstergeleri,

— yapısal olarak analog olan maddelerle ilgili veriler,

— endokrin etkilerinden

türetilebilir.      

38. Doz (konsatrasyon) – tepki (etki) değerlendirmeleri, altında, bu Ekteki olumsuz etkilerin oluşmasının beklenmediği yoğunluk seviyesinin öngörülmesi amacıyla yürütülür. Bazı durumlarda PNEC(öngörülen etkisiz konsantrasyon)’in saptanması mümkün olmayabileceğinden, doz (konsantrasyon) – tepki (etki) kalitatif tahmini yapılır.      

39. PNEC, organizmalar üzerindeki etkilere ait verilere ve bu Yönetmeliğe uygun olarak verilen ekotoksisite araştırmalarına göre belirlenir. Organizmalar üzerinde yapılan test sonuçların bir değerlendirme faktörü uygulanmasıyla; LD50 (letal doz),LC50 (letal konsantrasyon), EC50 (etkin konsantrasyon), IC50 (verilen parametrede %50 oranında inhibisyona sebep olan konsantrasyon), NOEL(C) (zıt bir etki yapmaksızın kullanılabilen maksimum doz düzeyi) veya LOEL(C) (kullanılabilen en düşük etki seviyesi) hesaplanır.  

40. Değerlendirme faktörü, sınırlı sayıda tür üzerinde yapılan testlerden gerçek çevreye yapılan ekstrapolasyonun belirsizlik derecesinin ifadesi olup veriler ne kadar fazla ve test süresi ne kadar uzun olursa belirsizlik derecesi ve değerlendirme faktörü o kadar küçük olur.         

41. Çevresel her bölüm için, biyosidal üründe bulunan her etkin madde veya kaygı uyandıran maddenin muhtemel yoğunluklarını öngörmek amacıyla maruz kalma değerlendirmesi yapılır. Ancak, PEC(öngörülen çevresel konsantrasyon)’in saptanmasının mümkün olmadığı durumda, kalitatif maruz kalma tahmini yapılır.   

42. PEC, veya gerekli olan hâllerde, kalitatif maruz kalma tahmini, biyosidal ürünlerle işleme giren maddelerin katkısı da dâhil olmak üzere, yayılma, boşaltma, bertaraf etme, veya dağılım olduğu bilinen veya makul olarak öngörülen çevresel bölümler için belirlenmelidir.  

43. PEC, veya kalitatif maruz kalma tahmini, uygun olan hâllerde:

— yeterli seviyede ölçülen maruz kalma verisi,

— ürünün pazarlanış şekli,

— biyosidal ürünün tipi,

— uygulama yöntemi ve uygulama oranı,

— ürünün fiziko-kimyasal özellikleri,

— bozulma/dönüşme ürünleri

— çevresel bölmelere ve potansiyel emilme / geri çıkarma ve bozulmaya muhtemel yollar

— maruz kalma sıklığı ve süresi

dikkate alınarak belirlenecektir.

44. Yeterli seviyede ölçümlenmiş, karakteristik veriler bulunduğunda, maruz kalma değerlendirilmeleri yapılırken bu verilere göre yapılır. Maruz kalma seviyelerinin tahmininde ölçümleme yöntemleri kullanıldığında, yeterli modeller uygulanacaktır.

Bu modellerin özellikleri 33 numaralı paragrafta belirtilmiştir. Uygun olması hâlinde, durum bazında, maddelerin analog kullanımı ve maruz kalma yolları veya analog özellikleri ile ilgili izlenen veriler de göz önüne alınacaktır. 

45. Çevresel bir bölge için, risk nitelendirmesi PEC/PNEC (PEC=Öngörülen Çevre Konsantrasyonu/PNEC=Etki Olmayacağı Öngörülen Çevre Konsantrasyonu) oranının türetilebileceği PEC PNEC karşılaştırmasını zorunlu kılar.

46. PEC/PNEC oranının türetilmesinin mümkün olmadığı durumlarda, risk nitelendirmesi, mevcut veya beklenen maruz kalma koşullarında bir etkinin ortaya çıkma olasılığının kalitatif değerlendirmesi zorunludur.